Rudomina Andrzej, nazwisko używane w Chinach: Lu Ngan tö Pan Sze (1596–1631), jezuita, misjonarz w Chinach. Był synem rajcy i burmistrza wileńskiego Jana (zm. 1599) i jego drugiej żony, Doroty Galwelanki (2. v. za chorążym wileńskim Jerzym Chrzczonowiczem), bratankiem burmistrza wileńskiego Macieja (zob.), stryjecznym bratem wojskiego brasławskiego Jana (zob.). W przeciwieństwie do braci stryjecznych R. nie używał nazwiska dwuczłonowego «Rudomina Dusiacki». Pieczętował się natomiast zapewne h. Trąby, mimo że Radziwiłłowie dokonując adopcji herbowej objęli nią tylko stryja R-y Macieja i jego potomków.
R. kształcił się początkowo w Akademii jezuickiej w Wilnie. W r. 1613 był studentem klasy logiki i należał do Sodalicji Maryjnej. Następnie kontynuował studia z zakresu filozofii podczas podróży po Europie Zachodniej. Dn. 1 VI 1616 wpisał się do metryki studenckiej w Moguncji, zaś 14 I 1617 immatrykulował się na Uniwersytecie w Lowanium. Prawdopodobnie wkrótce potem powrócił na Litwę, gdyż 18 VIII t. r. nabył od Szemiotów dobra Łuczaj (pow. oszmiański). Związał się wówczas z powinowatym swych krewnych Rudominów Dusiackich, mianowicie bpem wileńskim Eustachym Wołłowiczem i przebywał krótko na jego dworze. Być może wtedy (ok. r. 1618) przetłumaczył na język polski książkę J. E. Chokiera de Surlet „Thesaurus politicorum aphorismorum” (Romae 1610), którą wydano drukiem w Wilnie dopiero w r. 1652 pt. „O odmianie państw i zgubie panujących i o słusznym ratunku” (wznowiono w r. 1738 pt. „Fortuna państw i panujących”).
Pierwotny zamiar kontynuowania życia świeckiego oraz służby publicznej R. nagle odmienił, mając już podobno ustalony termin swego wesela i 31 V 1618 wstąpił wraz ze swym sługą Mikołajem Włosiewskim do zakonu jezuitów. W t.r. również sprzedał bratankowi stryjecznemu Piotrowi (zob.) niedawno nabytą majętność Łuczaj. Po ukończeniu dwuletniego nowicjatu przy kościele Św. Ignacego w Wilnie (1618–20) złożył pierwsze śluby zakonne, zaś skromny dotychczas fundusz domu nowicjatu wileńskiego powiększył zapisując sumę 20 tys. złp. na majątku Rostyniany z wsią Giełoże (pow. wileński). Studiował następnie teologię w Akad. Wileńskiej (1620–2); zaprzyjaźnił się z Maciejem Kazimierzem Sarbiewskim, który pocieszał go w elegiach po stracie w r. 1621 w wyprawie chocimskiej bratanka stryjecznego Jerzego i zmarłego t.r. brata stryjecznego Jana. Ukończywszy z dobrym wynikiem drugi rok teologii wyjechał R., wraz z Sarbiewskim, jesienią 1622 na dalsze studia teologiczne do Rzymu. Ukończył je w Kolegium Rzymskim w r. 1624, ale już 3 VI 1623 przyjął święcenia kapłańskie. Uzyskawszy zgodę generała zakonu M. Vitelleschiego na wyjazd na misje chińskie, o co, wg pierwszego biografa B. de Matosa, prosił pod wpływem proroczego snu, 5 IX 1624 odjechał z Rzymu do Lizbony żegnany odą przez Sarbiewskiego.
Po przygotowaniach misyjnych w Lizbonie R. wypłynął 6 IV 1625 z Portugalii i 22 VIII t.r. dotarł do Goa w Indiach. W portugalskiej kolonii Goa oddawał się pracy kapłańskiej i charytatywnej. W r.n. popłynął dalej do Makau w Chinach. W Kiating koło Suczou w prowincji Nankin przeszedł kursy języka, literatury i obyczajów chińskich. Opanował język chiński na tyle, że w tym już czasie napisał dwie broszury ascetyczne o cnotach i wadach: Theu che pa fou sin tou (Osiemnaście obrazów serca) oraz Che fou kin tai tou (Dziesięć obrazów człowieka pracowitego i leniwca). Wspólnie z J. Aleni opracował też dzieło Keu to je tchao (Odpowiedzi na różne pytania) o kwestiach wiary oraz nauk przyrodniczych i matematycznych, wydane najpierw w r. 1630 w Fuczou (wznowione w r. 1872). W r. 1627 brał prawdopodobnie udział w konferencji w Kiating, gdzie dyskutowano ważną dla spraw misyjnych kwestię, jakim słowem chińskim należy wyrażać imię Boga. W Kiating zachorował poważnie na gruźlicę płuc.
Od r. 1628 pracował R. w prowincji Fukien (Fuiien), gdzie zapadał coraz bardziej na zdrowiu. Prawdopodobnie w r. 1630 udał się do Fuczou, w prow. Fukien, by w cieplejszym klimacie ratować swoje zdrowie i oddawać się w miarę możliwości pracy misyjnej. Zmarł 5 IX 1631 w Fuczou i został pochowany na cmentarzu misyjnym w osobnym grobowcu w kształcie kapliczki.
R-ę uważano za człowieka świątobliwego i kandydata na ołtarze. W r. 1900 grupa Litwinów amerykańskich wniosła do Leona XIII prośbę o jego beatyfikację, ale dalszych starań nie podjęto.
Fot. portretu w stroju chińskim ze zbiorów rodzinnych Rudominów, w: „Misje Katol.” 1932 s. 267; – Estreicher; Encyclopedia Lituanica, Boston 1975 IV 539–40; Lietuvių Enc., XXVI 54–6; Brown, Bibl. pisarzów, s. 351; Backer-Sommervogel, Bibl. de la Comp. de Jésus, VII 287; Pfister L., Notices biographiques sur les Jésuites de l’ancienne mission de Chine 1552–1773, Szanghaj 1932 s. 191–3; Słown. Geogr. (Łuczaj, Rostyniany); Niesiecki, VIII 182–4; – Andruška B., Tevas Andrius Rudomina SI, Siauliau 1933; Bednarz M., Andrzej Rudomina SI, w: Plattner F., Gdy Europa szukała Azji, Kr. 1976 s. 317–23; Chudek J. M., O. Andrzej Rudomina, „Pro Christo” 4 (1928) s. 919–28; Czermiński M., Życie X. Wojciecha Męcińskiego T. J., Kr. 1895 s. 257–70; tenże, Vie du Père Albert Menciński, Troyes 1900 s. 146–55; Dehergne J., Répertoire des Jésuites de Chine de 1552 à 1800, Roma 1973 s. 235; Hamy A., Essai sur iconographie, Paris 1875 s. 159; Helleniusz E., Wspomnienia polskich czasów, Lw. 1894 I 71; Jankowski Cz., Powiat oszmiański, Pet. 1897 II 11; Jaroszewicz F., Matka świętych Polska, Cz. 3, P. 1893 s. 169; Kot S., Stosunki Polaków z uniwersytetem lowańskim, „Minerwa Pol.” T. 1 (1927) s. 119–224; Krzyszkowski J., O. Andrzej Rudomina Tow. Jez., „Misje Katol.” T. 51 (1932) s. 201–11, 265–8, 298–300, 336–8; tenże, Rudominiana, tamże T. 52 (1933) s. 229–31; Pertek J., Polacy na szlakach morskich świata, Gd. 1957 s. 255–6; Piechnik L., Rozkwit Akademii Wileńskiej w l. 1600–1655, Rzym 1983; Poplatek J., Ksiądz Andrzej Rudomina, „Alma Mater Vilnensis” T. 8 (1929) s. 67–70; Rostowski S., Lithuanicarum Societatis Iesu historiarum libri decem, Paris 1877 s. 302–3; Warszawski J., „Dramat rzymski” Macieja Kazimierza Sarbiewskiego T. J., Rzym 1984 s. 47, 68, 88, 281; Załęski, Jezuici, II; – Kojałowicz W., Miscellanea rerum ad statum ecclesiasticum in Magno Ducato Lithuaniae pertinentium, Vilnae 1650 s. 18–20, 102; Matricule de l’Université de Luuvain, Wyd. A. Schiling, Bruxelles 1962 V 13; Mattos B. de, O pobożnym pożyciu W. X. Andrzeja Rudominy Soc. Iesu, w: Chokier E., O odmianie państw, Wil. 1652 k. nlb. 2 (wstęp); Opis dokumentov Vilenskogo Centr. Arch. drevnich aktovych knig, Vil. 1907 V kol. 210; Sarbiewski C. M., Poemata omnia, Wyd. T. Wall, Stara Wieś 1892 s. 73; Symbola ad gratulatoria Reverendissimo D. D. Abrahamo Woynae, episcopo Methonensi, Vil. 1613; Tłuczyński M. J., Vita et mors R. P. Alberti Męciński, Cracoviae 1661 s. 113–27; – Arch. Rom. S. I.: Lit. 6 k. 107, 120, 138, 173, 187 (katalogi roczne i trzyletnie), Arch. Sup. 19 k. 671, Jap. Sin. 134 k. 308 (katalog z 1628); Arch. Prow. Mpol. TJ w Kr.: rkp. 1536 k. 244, 724–725 (J. Poszakowski, De viris illustribus), rkp. 1328 (Teka Rudominów); B. Czart.: rkp. 1352 s. 272 (Kojałowicz W., Nomenclator, z r. 1658), rkp. 2094 s. 225–227; – Mater. Red. PSB: Kartoteka Komitetu Źródeł do Dziejów Życia Umysłowego Polski w XVI–XVII w.
Ludwik Grzebień